فصلنامه علمی، پژوهشی ومبانی حقوق اسلامی
سال هشتم / شماره 4 / زمستان 1394
اکبر احمدی :استادیار گروه فقه وحقوق دانشگاه آزاد اسلامی
واحد ورامین ، پیشوا ، ایران ، ورامین
تاریخ دریافت :20/01/94 تاریخ پذیرش:10/11/94
((درج این مقاله دراین سایت به معنای تأیید محتوای آن نیست))
امروزه بین فقها وعلمای حقوق یکی ازاصول وقوائد رایج ،اصل تأخر یا اصل تأخرحادث است.
حقوق دانان وفقها درمباحث متعدد مانند بحث ارث به اصل تاخرحادث استناد کرده اند.
مفهوم واژه ی حادث
منظورازکلمه ی حادث واقع شدن هرچیزی درعالم وازحالت نیستی خارج شدن است، واژه حادث درمقابل کلمه ی معدوم قراردارد.
انواع اصل تأخرحادث
پس ازاینکه درعالم خارج ، امری واقع ، ودرباره تحقق آن ، یقین حاصل شد، برای فقیه ازدوجهت حائزاهمیت می شود.
الف – تقدم وتأخرزمانی امرحادث ، که ازآن به اصل تأخرحادث به شکل مطلق نام برده شده است.
ب – تقدم وتأخرامرحادث نسبت به امرحادث دیگر، که ازآن اصل تأخرحادث به شکل نسبی تعبیرمی شود.
با مطالعه این مقاله درمی یابیم که اصل تاخرحادث دارای استقلالی ذاتی نیست وازمصادیق اصل استصحاب ویا به عقیده ی برخی حتی ازمصادیق عدم می باشد.
مهم ترین سوال های این تحقیق عبارتند از:
مقصود از اصل تاخر حادث چیست؟
آیا اصل تأخر حادث، شامل تأخراضافی ونسبی نیزمی شود؟
طبق نظریه عدم اعتباراصل مثبت، آیا اصل تأخرمی تواند ، تأخررا اثبات کند؟
این مقاله به ارزیابی استدلالها وروش های اجتهادی مورد قبول درفقه امامیه پرداخته وآراء فقها را در این زمینه مورد توجه قرارمی دهد.
بحث اصل تأخرحادث ، درتشخیص حکم، درمورد تقدم وتأخراجزاء موضوع حکم، به صورت مستقیم کاربرد دارد.
نویسنده ی این مقاله ابتدا به معنا وماهیت اصل تأخرحادث پرداخته وسپس اصل مثبت را مختصرا توضیح وبه مثبتیت دربحث اصل تأخرحادث می پردازد.
نگارنده پیش از تبیین مثبتیت تعریفی از اصل مثبت ارائه می دهد.
مفهوم اصل مثبت
مثبت به شکل اسم فاعل به معنای اثبات کننده است.
اصلی را که یک اثرغیرشرعی را اثبات می کند اصل مثبت می گویند.
به آثارعقلی ، عرفی – تکوینی یک اصل ، مثبتات آن اصل گویند، وبه خود اصل، به اعتبار این آثار اصل مثبت گفته می شود.
مثل اثبات ضربان قلب فردی که ملازم حیات او می باشد.
ماده 874 قانون مدنی ازمصادیق بحث اصل تاخرحادث
طبق ماده 874 قانون مدنی ،اگراشخاصی که ازیکدیگرارث می برند، فوت کنند.
وتاریخ فوت یکی معلوم ودیگری ازنظرزمانی مجهول باشد، او که تاریخ فوتش مجهول است، ازدیگری ارث می برد.
اما نکته ی قابل توجه که درتطبیق این ماده نیازبه تفکردارد تحقق ارکان استصحاب است، که نویسنده به تفصیل پیرامون آن توضیح داده است.
نتیجه گیری
دربخش نتیجه گیری پی به این مطلب می بریم که گرچه ماده 874 قانون مدنی مطابق با دیدگاه عده ای از فقها صحیح نیست .
اما طبق نظرمشهورمتقدمین وجمعی ازمتأخرین صحیح می باشد ،البته مشروط به شروطی که درمقاله به آن اشاره گردیده است.
(متن کامل مقاله درفایل پیوست)
برای دانلود مقاله اصل تاخر حادث و آثار آن روی تصویر زیر کلیک کنید.
