مبانی و مستندات خیار غبن درفقه مذاهب اسلامی
دوفصلنامه علمی – پژوهشی فقه مقارن/سال ششم / شماره 11/ بهار وتابستان 1397/ صفحه 139-156
سید محمدهادی مهدوی: استادیارگروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران
تاریخ دریافت: 15/08/1395 تاریخ پذیرش: 03/07/1396
(( درج این مقاله دراین سایت به معنای تایید محتوای آن نمی باشد))
تعریف خیار غبن
خیار غبن یکی ازخیاراتی است که درمباحث فقهی مطرح شده است ، می توان خیارغبن را به این شکل معنا کرد.
هرگاه بین ارزش دوعوض درقرارداد عدم تعادل وجود داشته باشد، خیارغبن محقق می شود.
چنانچه این عدم تعادل به صورت فاحش باشد، دراین صورت قانون به مغبون اجازه فسخ معامله را می دهد.
در این که ملاک پذیرش خیار غبن از نظر فقهی چیست میان فقیهان اختلاف نظر وجود دارد.
برای اثبات وجود خیار غبن سه مبنا و چند مستند ارائه شده است.
مبانی خیارغبن عبارتند از:
- عیب رضا : در جهت مبنای عیب رضا به دو قسمت از آیه 29 سوره نساء تمسک گردیده.
- تخلف ازشرط ضمنی : درمعاملات معوض طرفین برمبنای دریافت عوض مساوی مالی را به دیگری می دهند. وبرطبق این مبنا باهم تراضی می کنند.
پس درصورت مشاهده عدم تعادل عوضین ، متضرراز باب تخلف شرط می تواند معامله را فسخ نماید.
- اجرای عدالت ونفی ضرر: حکم اولیه درقراردادها براساس قاعده ، لزوم است. با این توضیح که باید دو طرف به تعهدات خود پای بند باشند ونتوانند عقد را برهم بزنند.
حق فسخ دراین دیدگاه مربوط به دلیل جلوگیری از ضرر به مغبون است نه اینکه اراده او معیوب باشد.
به اینکه آیا می توان جهت خیارغبن به قاعده ی لاضرر تمسک نمود یا خیر ازجنبه های متفاوت ایراد وارد شده است.
نویسنده ی این مقاله ایرادهای وارده را در دودسته مجزا نموده و آن را بررسی کرده است .
وی درادامه به شرح مستندات خیارغبن می پردازد که عبارتند از:
- الف – آیه تجاره عن تراض
- ب – قاعده لاضرر
- ج – سیره عقلا
- د- روایات
نتیجه
دربخش نتیجه گیری می توان به این مطلب اشاره کرد که مبنای خیارغبن ارتباطی به شرط ضمنی ندارد و با قاعده لاضرر مناسب تر است.
درحالی که فقیهان خیارغبن را استقلال بخشیده ومجزا ازتخلف شرط مطرح نموده اند.
( متن کامل مقاله درفایل پیوست )
برای دانلود مقال خیار غبن روی تصویر زیر کلیک کنید.
